Van eervol verliezen tot ‘Kingmaking’: dit zijn de zeven zonden van bordspellen spelen

door Melt | mrt 29, 2025 | Columns, Mee in de Nieuwsbrief

Je kunt niet élk bordspel dat je speelt winnen. Sterker nog, als je bordspellen speelt met meer dan twee spelers wordt de kans nóg kleiner dat je überhaupt wint. Maar sommige spelers willen wel héél graag winnen. Over de jaren heen heb ik een lijstje ergernissen verzameld, die mensen uit de hobby veelal zullen herkennen. Dit zijn de zeven zonden van bordspellen.

Stel je voor; je speelt het redelijk bekende bordspel Catan. Je hebt hooguit zes punten, en één van je medespelers zet continu de rover bij jou neer. Waarom? Gewoon, om je te pesten. Het ergste is, deze speler heeft al negen overwinningspunten en heeft nog maar één dorpje nodig om te winnen. Frus-tre-rend…. Een andere speler die er ook best goed voor staat, merkt op dat hij kan winnen als hij de langste handelsroute van jou zou overnemen. Alleen heeft-ie nét niet genoeg hout om die laatste straat te bouwen. Je kijkt in je hand, en jawel… daar zie je een overvloed aan hout. Wat doe je dan?

Zonde één: Kingmaking

Een mogelijke uitkomst voor het scenario hierboven is dat je Kingmaking uitoefent. Kingmaking is als je als verliezende speler, een andere speler gaat helpen met hun overwinning. Om van het spel af te zijn, of omdat je het de eerste speler niet gunt bijvoorbeeld. Het is erg makkelijk om de andere speler een net iets té goede deal te bieden. “Mijn drie hout voor jouw eh… doe maar iets?” Dit gaat natuurlijk gepaard met een flinke grijns naar de speler die eerder zo olijk de rover bij jouw enige inkomst genererende stad zette. “Oh-neee! Dat jij nu de langste handelsroute afpakt, had ik totáál niet zien aankomen!” roep je sarcastisch over tafel.

Voor veel bordspelfanaten is de mogelijkheid tot Kingmaking in een bordspel een soort doodvonnis voor het spel. En dat terwijl anderen het juist een onderdeel van realisme vinden. Want het sociale aspect van een bordspel is nét zo belangrijk en behoort tot je tactiek. Eerlijk winnen is óók een sport.

Als je het mij vraagt, hangt de goedkeuring voor Kingmaking volledig van het spel af. Dat klinkt als een goedkope uitweg uit deze alinea, dus laat me dit even onderbouwen. Social Deduction bordspellen zijn gemaakt voor Kingmaking. Zieltjes winnen, mensen overtuigen van je onschuld en snoeihard liegen. Ik ben daar dol op. Als ik zo’n spel speel, maakt het me ook niet zoveel uit of ik win. Ik geniet van het uur dat het spel duurt. Ook als ik verlies. In de situatie hierboven had ik waarschijnlijk ook mijn hout weggeruild, al moet ik heel eerlijk erkennen dat ik eerder de speler ben die de rover keer-op-keer bij dezelfde persoon plaatst. In mijn geval zou dat mijn man zijn. Wij hebben een duidelijke deal: tijdens bordspellen zijn we niet lief voor elkaar. Dan is het oorlog.

Een van de spellen waarbij Kingmaken tot tactiek behoort, is Root. De eerste keer dat ik Root speelde, ging het niet zo best met mijn factie. Gelukkig was daar de vagabond, die mij een voorstel gaf. Samen konden we namelijk de overwinning wél halen! En daar zit denk ik ook de crux van dit verhaal: samen. Want alléén had ik het niet gered. En als een andere speler zichzelf had moeten opofferen om mij aan een onterechte overwinning te helpen, dan had ik dat zelf ook afgekeurd.

Zonde twee: Met de pet ernaar gooien

Op een bordspelavond speel je gemakkelijk drie nieuwe bordspellen op één avond. Spelers nemen die zelf mee, of er ligt een nieuw exemplaar in de kast. Iemand heeft dan de tijd genomen om de regels te leren en is enthousiast genoeg om het spel uit te proberen. Dan kan het voorkomen dat je na de eerste ronde denkt: mwah, niet mijn spel. Wat doe je dan?

Helaas heb ik meer dan eens meegemaakt dat een speler dan zegt “maak mij maar af, ik vind het niet leuk”, of erger nog: “wie wil al mijn spullen hebben? Ik ga toch niet winnen.” Dit is wat mij betreft echt een doodszonde. Vooral als iemand de tijd neemt om je iets uit te leggen, vind ik dat je minimaal je best moet doen om het spel leuk en speelbaar te maken voor de rest. Het is natuurlijk prima om na het spel te bespreken wat je wél en niet leuk vond. Sterker nog, als je die instelling hebt, kun je je gelijk aanmelden bij ons als auteur. Niet elk spel is voor jou weggelegd. En dat is prima. Maar als je je eigen plezier boven dat van je medespelers zet, gaat er toch iets mis.

Zonde drie: Vals spelen

Mag ik je voorstellen aan iets dat ik vals spelen noem? Daar zet ik bewust een spatie tussen, want ik bedoel daarmee: gemeen spelen. Spelen om een ander te zieken of treiteren. Op de bordspelavond zou ik dat niet zo snel iemand aandoen. Waarom? Ten eerste ken ik de mensen daar niet goed genoeg voor. Ten tweede is het ook niet zo heel leuk voor de andere spelers.

In privésferen is het een ander verhaal. Ik geef als voorbeeld Mario Party. (Technisch gezien ook een bordspel, toch?) Kijk; er is een soort ongeschreven regel dat je geen muntjes jat van iemand die er niet zoveel heeft. Maar als mijn man of ik de kans krijgen, pakken we áltijd elkaar. Het perfecte voorbeeld van vals spelen. Dat kunnen we bij elkaar maken, omdat we het beiden niet zo erg vinden als het bij ons gebeurt, en er enorm van genieten als we het de ander aandoen.

Vals spelen kan wat mij betreft prima, zolang de andere partij er maar vrede mee heeft. Een van mijn beste vriendinnen is daar ook goed in. Tijdens de bordspelavond weet zij soms het bloed onder mijn nagels vandaan te halen. (Andersom overigens ook hoor!) En daar genieten we beiden van. Misbruik van de macht, maar dan op een onschuldige en geoorloofde manier. En het mooie is, als één van de twee een signaal geeft dat ze het niet zo leuk vinden, is dat ook het einde van ons gepest. We kennen elkaar goed genoeg om dat te doen. En dát is key. Herken je die signalen niet? Dan bega je een van de zeven bordspelzonden en ben je simpelweg gemeen aan het spelen.

Lees verder onder de afbeelding >

Zonde vier: Trash talk

Ik weet het nog héél goed: het eerste bordspel dat ik speelde met mijn schoonouders. Het Keezen-bordspel. Basically Mens-erger-je-niet met speelkaarten in plaats van een dobbelsteen. Je krijgt per ronde vier of vijf kaarten op handen. Met een aas of koning mag je een pion opzetten, met de rest kun je die verplaatsen. Maar wat wil nou: ik heb de eerste vijf rondes mijn hele hand kunnen weggooien zonder ook maar íets te doen. (Een ontwerpfout als je het mij vraagt.) Als je geen koning of aas hebt, kun je niets en moet je wachten tot de volgende ronde.

Toch was dit niet de reden dat ik me dit spel zo goed kan heugen. Wat wel? De Trash Talk van mijn schoonmoeder. – Beste lezer, u moet begrijpen dat ik in die tijd nog niet zo goed tegen mijn verlies kon. Iets dat mijn schoonmoeder gelijk doorhad en me eigenhandig wilde afleren. – “Wat is er Melt, kan je wéér niet spelen? Wil je het er over hebben?” waren haar woorden. Verbatim. Ze zijn in mijn mergbeen geëtst. “Wat vervelend zeg… Moet je nu alwéér al je kaarten weggooien? Je hebt het ook wel zwaar hé?”

Ik denk dat die woorden voor menig speler een grens bereiken. Toch ben ik mijn schoonmoeder er dankbaar voor. Want in dat ene potje Keezen, heb ik geleerd om tegen mijn verlies te kunnen. Uit wrok. Want ík gunde haar het genot van mijn verlies niet. En, ik wilde eigenlijk ook wel goed tegen mijn verlies kunnen… Inmiddels zijn we zo’n tien jaar verder en spelen we met enige regelmaat bordspellen samen. Dat eerste bordspel komt nog weleens ter sprake. Iets waar we allemaal goed om kunnen lachen. Want eigenlijk is het ook best gek toch, je druk maken om een spelletje?

Trash Talk hoort wat mij betreft bij de meeste bordspellen. Maar ook hier geldt: alléén bij mensen die je mag en goed kent. Het is belangrijk om de signalen op te pakken van iemand die zich er niet helemaal comfortabel bij voelt en daar rekening mee te houden. En ik heb ontdekt dat als je iemand eigenlijk niet zo aardig vind, je Trash Talk ineens een stuk harder klinkt dan je zou willen.

Zonde vijf: Niet luisteren naar de teach

Onze mede-oprichter Yorom heeft ooit een prachtig artikel geschreven over hoe je een bordspel goed uitlegt. Wie dat artikel kent, weet: een goede teach zit veel werk achter. De zesde zonde is dan ook door de teach heen praten, niet luisteren of anderen afleiden. Helaas, ik ben hier zelf schuldig aan.

Zo speelden we een tijdje terug Don’t mess with Ctulhu, een spel dat heel erg lijkt op TimeBomb en Tempel des Schreckens. Die laatste twee heb ik misschien wel honderd keer gespeeld. Dus ik dacht dat de teach voor Ctulhu voor mij niet nodig was. Tijdens het spelen begreep ik er echter niet zoveel van. Ik wist wat ik moest doen, maar zag kaarten die ik niet begreep. Ik had niet geluisterd naar de teach, (sorry Samuel!). Gelukkig kon ik me vrij vlot heroriënteren, en speelden we gelijk vier potjes achter elkaar.

Ik heb ook aan de andere kant van de tafel gezeten. Dat ik de regels nétjes heb uitgelegd en dat een speler niet heeft opgelet. Deze zonde wordt een doodszonde wanneer iemand dan ook nog de bekende quote “Oh, als ik dat had geweten, had ik het héél anders gespeeld” uitkraamt. Niet doen dus.

Zonde zes: Naspelen en klagen als je verliest

Tijdens een spel ga je door een soort Hero’s Journey. Je stapt onwetend in een avontuur met andere spelers. Alles kan nog. Dan komen de tegenslagen, en moet je de rest overwinnen. Aan het einde kijk je terug, tevreden over wat je hebt gedaan en ben je een stukje wijzer.

Sam en Frodo hebben tijdens hun reis flink wat emoties gehad. Er werd zéker wel geklaagd tijdens die reis. Dat hoort er gewoon bij. Zo ook bij bordspellen. Neem als voorbeeld het kaartspel Canasta, dat mijn man en ik regelmatig tegen mijn ouders spelen. Een spel dat we al járen in onze familie spelen. Al die jaren hoor ik mijn vader (sorry, pap) klagen over de tegenslagen die hij tijdens het spelen ervaart. Als iemand op tafel komt: “Ja, met zoveel jokers kan ik ’t ook!” Als hij een ‘weggooi-kaart’ pakt: “Lekkere beurt wéér!” of als de kaarten nét zijn uitgedeeld (en zijn hand niet optimaal is): “zijn er ook dubbele kaarten in dit spel?!”

Toch blijf ik met liefde aan tafel kruipen bij mijn ouders. Een potje Canasta is nooit misplaatst. Tijdens het spel mag je wat mij betreft best klagen. Dat zijn emoties (en hoe tof is het dat een spel dat naar boven kan brengen). Maar na het spelen zegt mijn vader altijd netjes “Gefeliciteerd. Revanche?” Daardoor moet ik vooral lachen als hij weer een tirade houdt over die ‘weggooi-kaarten’.

Dat kan ook héél anders. Want helaas zijn er spelers die blijven hangen in die emoties van zo’n spel. Die na het spel nog boos beweren dat ze “totaal geen kans kregen.” Dan denk ik: als het spel zó oneerlijk is, waarom speel je het dan? En als je niet houdt van spellen met een beetje geluk, moet je zoeken naar spellen vol tactiek. Misschien zijn deze spellen die lijken op schaken wel iets voor jou?

De tekst loopt door onder de afbeelding >

Zonde zeven: Respectloos met andermans spullen omgaan

Het lijkt een common courtesy, netjes omgaan met andermans spullen. Toch gaat dat nog vaak mis. Niet voor niets zijn er veel bordspelers die hun kaarten sleeven. Dit is een van de meest gehoorde, en meest gehate zonden: respectloos omgaan met het bordspel van een ander. Eerst in de kaaschips graaien, daarna je nagels onder een kaart op tafel duwen en de randjes van het karton opvullen met vet, geel kaasstof. Nachtmerrie.

Maar vieze handen is niet het enige probleem. Ook tijdens het spelen zijn er no-go’s die volop tegen de etiquette ingaan. Gelukkig doen onze lezers dit nóóit. Als jullie een kaart van tafel pakken, doe je dat zonder de randjes kapot te drukken of de kaart over een zanderige tafel te schuiven. Als jullie een stapel moeten schudden, doen jullie dat op een non-destructieve manier. En natuurlijk trommelen jullie niet met de kartonnen fiches op tafel.

Aan het einde van het bordspel, moet deze weer netjes in de doos passen. Ook dit hoort bij respectvol omgaan met andermans spullen. De juiste speelstukken komen bij elkaar in een zakje, de indeling wordt gehandhaaft en kaarten gesorteerd. De doos wordt logisch ingedeeld zodat de volgende keer dat dit spel wordt gespeeld, het in een mum van tijd kan worden klaargezet.

Afspraken maken en blijven spelen

Kijk, eigenlijk is het helemaal niet moeilijk om de zeven zonden van bordspellen te ontwijken. Een normaal persoon zou hier sowieso al niet zoveel moeite mee hebben. Maar onze tip: maak vooraf afspraken met elkaar. De eigenaar van het bordspel (of de speler met de meeste ervaring) kan aangeven wat mogelijke valkuilen zijn. Als host kun je jezelf afvragen: hoe zouden deze mensen spelen? Wat zou ervoor zorgen dat we allemaal maximaal plezier hebben? Als een van de bovenste regels daarbij helpt of steekt, kun je daar gelijk al rekening mee houden.

Er zijn zo nóg honderd dingen die we kunnen opnoemen die je níet met een bordspel moet doen. En hoewel die niet in dit artikel staan, wil ik jullie uitnodigen om je grootste ergernis tijdens het spelen van bordspellen hieronder te delen. Dus: welke hebben we gemist?