Jullie hebben inmiddels al een dik jaar kunnen lezen wat we van de nieuwste titels vinden, maar wij bij Bordspellencafe vonden dat het tijd werd dat jullie ook kennis maken met de favoriete spellen van de mensen die hier schrijven. Daarom gaan we eens in de zoveel tijd de top 10 bordspellen aller tijden van één van onze schrijvers met je delen. Is deze top 10 in beton gegoten – zeker niet, maar reken er maar op dat hij voor dit moment klopt. Deze keer is aan de beurt: Mmaartijn!

Hoe heb je deze top 10 samengesteld?

Ik heb altijd problemen met een top X, er kunnen namelijk maar X spellen in die top staan. En hoe je het ook wendt of keert: ik ben altijd ontevreden met het resultaat…want dat ene spel valt net buiten de boot. Of dat andere spel is wel heel tof, maar alleen in bepaalde groepen of “ik heb al zo’n soort spel in de lijst staan en dan moet ik toch even een andere categorie toevoegen.” Dus hoe ik het dit keer heb gedaan? Ik ben naar de zolder gerend waar mijn spellen staan, heb 10 spellen geselecteerd uit mijn kasten en toen heb ik daar nog een tweede keer over nagedacht en ben daarna weer naar beneden gerend. Geen PubMeeple dit keer, niet kijken naar mijn plays van de afgelopen jaren op Boardgamegeek en zeker niet kijken naar andermans collecties. Je leest dus mijn top 10 puur op onderbuikgevoel en, spoiler alert, nu ik er weer overheen kijk ben ik nog steeds tevreden!

Artikel gaat verder na de afbeelding >

Nummer 10: Nations van Lautapelit.fi

Wat doe je als je de volledige geschiedenis in twee uur tijd voorbij wilt laten komen? Dan pak je Nations erbij en bouw je een beschaving op vanaf de oudheid tot de moderne tijd, en elke keuze die je maakt vormt jouw unieke pad door de geschiedenis. Je koopt kaarten om in je tableau te leggen en daarmee ontwikkel je jouw economie, militaire macht, cultuur en wetenschap terwijl je wereldgebeurtenissen trotseert en iconische leiders inzet. Je moet je workers daarbij goed inzetten zodat ze voor jou de juiste grondstoffen opleveren en één ding is zeker: je gaat altijd grondstoffen tekortkomen. Het spel duurt acht rondes waarin je tegen elkaar touwtrekt om de oorlogen en gebeurtenissen voor je te winnen. Hoe ga je om met de winsten en verliezen? Ga je dreigen met je militaire macht of speel je op safe?

Veel spelers geven aan dat dit eigenlijk een clone is van Through The Ages en daar hebben ze misschien wel gelijk in. Maar dan vind ik toch dat Nations een stuk leuker en mooier is. De kaarten tonen afbeeldingen van gebouwen en gebeurtenissen die passen bij de era’s waar ze zich in bevinden en de verschillende Nations hebben mooie borden die ook echt spelen in de stijl van die natie. Met meerdere spelers kunnen de events wel vervelend uitpakken en daar moet je goed op anticiperen. Van de acht rondes hoor je eigenlijk pas na ronde vier de eerste geluiden als ‘ah nu gaat het wel lekker’. Weet je wat trouwens echt top is? Iedere speler kan op eigen niveau spelen, beginners en ervaren spelers kunnen dus samen spelen zonder dat ze last hebben van een voorsprong door ervaring.

Nummer 9: Teotihuacan van NSKN Games

In Teotihuacan: City of Gods bouw je samen (maar toch ook tegen elkaar) aan een indrukwekkende Maya-stad met tempels, technologieën en een gigantische piramide in het midden. Je stuurt arbeiders (in de vorm van dobbelstenen) rond op een soort rondlopende actiecirkel, waarbij ze sterker worden naarmate je ze vaker inzet. Dit is een typische eurogame waarin je op verschillende manieren punten kan opbouwen, zolang je je maar blijft focussen. Je hebt passieve spelersinteractie doordat acties duurder worden naarmate er meerdere spelers aanwezig zijn of juist meer kunnen opleveren als er ook andere spelers zijn. Alle informatie is open en tijdens het spel zullen er geen verrassingen meer plaatsvinden, dus het enige wat jou te doen staat is de puzzel zo goed mogelijk leggen.

Het is je vast niet ontgaan, ik ben stiekem een hele grote eurogamer en Teotihuacan heeft een speciaal plekje in mijn euro-hartje. Daniele Tascini, de maker van dit spel, staat bekend om zijn zogeheten T-games, denk dan naast Teotihuacan ook aan: T’zolkin, Trismegistus, Tekhenu, Tawantinsuyu, Tabanussi en Tiletum. Allemaal zijn het toffe puzzels met mechanismen die je tegenwoordig ook in veel andere spellen tegenkomt. Waarom dan Teotihuacan in mijn geval? Dat is dan toch een stukje nostalgie en emotie omdat dat de eerste uit deze reeks was die ik had en met mijn vrouw enorm veel heb gespeeld. De thema’s spreken me ook heel erg aan, maar ja, euro’s blijven euro’s en of die thema’s daar nou echt iets in betekenen…zolang je een grote tempel bouwt in het midden van het bord vind ik van wel 😉

Nummer 8: Alcatraz: The Scapegoat van Kuznia Gier

Alcatraz: The Scapegoat is een coöperatief ontsnappingsspel… maar met een gemene twist: aan het einde ontsnapt er maar één iemand niet en zal dus moeten achterblijven in de beroemdste gevangenis ter wereld. Je werkt dus samen om te ontsnappen uit de beruchte gevangenis, door met je karakter items uit kamers op te halen om ze ergens anders te kunnen gebruiken. Je probeert dan ook bewakers weg te lokken en doelen te halen, op de Scapegoat na, die krijgt niets. En daarom stem je elke ronde opnieuw wie de Scapegoat wordt. Eén iemand het hele spel de Sjaak laten zijn zal niet gebeuren, want hoe langer iemand Scapegoat is, hoe sterker die wordt en hoe meer diegene gaat tegenwerken.

Er zijn natuurlijk flink wat spellen met verraad, maar dat wordt vaak in het geheim gedaan. Denk dan bijvoorbeeld aan The Resistance, Shadows over Camlot of Dead of Winter. Het mooie aan Alcatraz: The Scapegoat vind ik dat je van tevoren weet dat slechts drie van de vier gevangen zullen ontsnappen en dat diegene die het minst bijdraagt aan het ontsnappingsplan (thematisch gezien) blijft achter. Je gaat dan alles op alles zetten om niet die Scapegoat te zijn wanneer het plan voltooid wordt, maar tussendoor de Scapegoat zijn biedt weer voordelen. Het is openlijk verraad zonder dat je moet gissen naar ieders rol: Love it!

Nummer 7: Hive van Gen42 Games

Hive is een supersnel en elegant tweepersoonsspel dat doet denken aan schaken, maar dan zonder vast speelbord. Je probeert de koningin van je tegenstander volledig in te sluiten, terwijl je zelf tactisch je eigen stukken plaatst en verplaatst—elk insect heeft zijn eigen unieke bewegingspatroon, zoals de springende sprinkhaan of de kruipende spin. Met slechts enkele regels ben je zo begonnen, maar zie het dan maar eens te winnen van een ervaren speler. Typisch voorbeeld van easy to learn, hard to master dus. Het is abstract, strategisch en omdat het zo compact is, kun je het letterlijk overal spelen. Ik heb zelf de normale editie, maar er is ook een pocket-editie. Die neem je makkelijk mee naar een speelparadijs voor de kinderen, zodat zij ook even aan tafel kunnen spelen. 😉

Ik speel graag abstracte spellen die goed uitgedacht zijn en met weinig regels toch veel speelbeleving bieden. Het was wel even twijfelen toen ik voor mijn kast stond en ook Onitama zag staan, dat is er ook zo één die je binnen secondes uitlegt en waar iedereen in gezogen wordt. Yorom heeft dezelfde voorliefde en hij heeft er een mooi artikel aan gewijd. Ook Santorini geeft zo’n vibe, maar die zit weer in een vrij dure en grote doos, al is die artwork wel weer om van te smullen. Het mooie aan Hive, ten opzichte van Santorini, is dat je na één keer spelen de regels kan weggooien omdat ze in je hoofd zitten en je nooit meer een bepaald karakter hoeft op te zoeken bijvoorbeeld. Een must have voor iedere spellenkast!

Nummer 6: Kanban EV van Eagle Gryphon Games

In Kanban EV werk je in een hypermoderne autofabriek die elektrische voertuigen produceert. In elke beurt ga je naar één van de vijf afdelingen in de fabriek om daar een dagdeel te werken aan de productie van de auto’s. Daarnaast moet je ook investeren in trainingen zodat je gecertificeerd blijft en word je ook nog eens continu in de gaten gehouden door je manager Sandra die je straft als je te weinig levert.
Elke actie beïnvloedt de hele fabriek, en daarmee jouw mogelijkheden in de volgende acties bij andere afdelingen. Daarnaast heb je tijdens het spel ook nog een aantal score-fases waarin je zelf moet aangeven waarop je veel punten gaat halen. Ideaal voor wie houdt van economische spellen met een origineel thema en lekker veel denkvoer. Zin om de beste werknemer van de maand te worden?

Kanban EV is met complexiteit van 4.31 uit 5 een heavy eurogame op en top, en ik ken mensen die liever de WC gaan schoonmaken dan dat ze hun hersenen tot moes laten in dit spel. En als ik dan zeg dat het niet eens de zwaarste game van Vital Lacerda is ben ik alweer de helft van mijn publiek kwijt. Wat ik zo leuk vind aan zijn spellen is dat alles met elkaar te maken heeft en je heel erg veel paden naar de winst hebt. Als het daarbij ook nog eens zo is dat je jouw tegenspelers in de gaten moet houden om te zien of ze je planning niet in de weg gaan zitten, dan heb je mij te pakken.
Waarom is Kanban EV dan tot nu toe de leukste van Lacerda? Ik denk omdat hij het meest gestroomlijnd is, bij zijn andere spellen zitten toch vaak net een paar kleine regels die je niet thematisch kan uitleggen. Bij Kanban gaat het gesmeerd (pun intended).

artikel gaat verder na de afbeelding >

Nummer 5: Five Tribes van Days of Wonder

In Five Tribes betreed je de kleurrijke wereld van de Duizend-en-een-nacht, waar je met slimme zetten invloed probeert te krijgen over een woestijnrijk vol machtige stammen, viziers, moordenaars en djinns. Het speelbord is modulair en verandert elk spel, en jouw acties ontstaan door het unieke mancala-mechanisme: je pakt meeples van een tegel en laat ze vallen op weg naar je eindpunt, waar je dan een actie uitvoert. Klinkt simpel, maar het zit boordevol tactiek, planning en verrassend veel diepgang. Elke beurt voelt als een kleine puzzel, en er zijn talloze manieren om punten te scoren. Hou je van een spel waarbij timing, tactisch denken en een beetje magie samenkomen? Dan is dit echt een pareltje voor vanavond!

Het mancala-mechanisme staat centraal in Five Tribes, en dat mechanisme heb ik nog niet eerder in andere spellen zo goed zien werken. Ik leg vaak uit dat het een anti-worker-placement is. Je moet namelijk workers van het bord afhalen en een mooie route ermee volgen naar de tegel die wilt activeren. Hierdoor verstoor je de balans helemaal omdat je op elke tegel tussendoor ook workers bijplaatst en daardoor zijn daar weer andere routes mee te bedenken. Speel je met echte puzzelaars? Dan is een schaakklok misschien wel handig, anders is het meer wachten dan spelen. Maar met de juiste spelers is het echt heel erg tof. Zeker als je met twee speelt is het leuk, dan ben je ieder twee keer per ronde aan de beurt en omdat je voor de beurtvolgorde biedt kan je twee keer na elkaar zijn en zo gigantisch mooie combo’s maken.

Nummer 4: Root van Leder Games

In Root speelt iedere speler met een groepje schattige boswezentjes. Die schattige boswezentjes zijn wel conflict met elkaar over welk deel van het bos van wie is en daarom voeren ze oorlog! Dus, uh, ja, je doel is om op jouw manier het eerst bij 30 punten te komen. Het unieke van dit spel is dat elke factie zijn eigen regels en strategieën heeft, en dus ook zijn eigen manier om punten te halen. Dit varieert van Marquise de Kat die alles wil bouwen, tot de guerrilla-achtige Woodland Alliance en de Vagabond die alleen maar op sluwe wijze een pact met iedereen aan wilt gaan. Het maakt het spel ontzettend asymmetrisch en uitdagend, omdat je niet alleen je eigen strategie moet beheersen, maar ook constant moet anticiperen op de moves van je tegenstanders. Als je van asymmetrische spellen houdt die zowel strategisch als thematisch rijk zijn, dan is Root dé keuze voor vanavond!

Yorom en ik komen elkaar best vaak tegen in onze voorkeuren merk ik, ook voor (de uitbreidingen van) Root heeft hij een mooi artikel geschreven die alles al mooi verwoordt. Root is mooi, elegant en super-interactief op zijn eigen manier. Ik ben een sucker voor asymmetrische spellen, en Root doet dat perfect. Ik heb al spellenweekenden meegemaakt waarin op één tafel het hele weekend alleen maar Root gespeeld is door verschillende spelers. Je kan er geen genoeg van krijgen en zeker met de uitbreidingen, en dus nieuwe karakters, moet je elke keer weer uitzoeken hoe je aan je winst komt in een nieuwe samenstelling. Hier moet je niet alleen ontdekken hoe je punten haalt, maar ook hoe (en wie) er voort gaat zorgen dat die andere spelers níet aan die punten komen.

Nummer 3: Pandemic Legacy Season 1 van Z-Man Games

Pandemic Legacy: Season 1 neemt de spannende en strategische coöperatieve gameplay van Pandemie en gooit er een gigantische draai aan—het spel verandert echt terwijl je speelt! Elke game ontdek je nieuwe regels, nieuwe gevaren en verrassende wendingen in het verhaal, en de keuzes die je maakt hebben langdurige gevolgen voor je volgende speelsessies. De setting is een wereldwijde pandemie is uitgebroken (ah, de trauma’s uit 2020 komen weer naar boven) en je moet de ziektes uitroeien door op de juiste plekken deze te bestrijden en het medicijn vinden.

Ik houd heel erg van coöperatieve spellen (en Shanne ook trouwens), en gelukkig mijn vrouw ook! We spelen ‘gemakkelijke’ coops zoals The Crew en Sky Team erg graag, maar ook de complexere coops zoals Robinson Crusoe: Adventures on the Cursed Island en Gloomhaven spelen we graag. Nu ik naar beneden kijk zie ik trouwens ineens dat heel mijn top 3 uit coops bestaat, wow!
Waar wij trouwens nog gevoeliger voor zijn dan coops zijn Legacy spellen. Ik vind het magisch om een beslissing (goed of fout) te maken in een spel waardoor er iets permanent verandert. En Pandemic Legacy: Season 1 was mijn eerste ervaring met dit systeem. De eerste paar spellen waarin ik een kaart moest verscheuren heb ik die toch stiekem onderin de doos teruggelegd. En nu? Nu neem ik er een aansteker bij en gaat er ritueel de fik in. Machtig mooi!

Nummer 2: Gloomhaven van Cephalofair Games

Gloomhaven is een episch avontuur dat zich uitstrekt over tientallen uren vol intense gevechten, complexe verhalen en strategische keuzes. In dit coöperatieve dungeon crawl-spel kruip je in de huid van een unieke huurling met zijn eigen vaardigheden en achtergrondverhaal, en je werkt samen met je medespelers om monsters te verslaan. Dit doe je door je kaarten slim te spelen, elke keer kies je er twee waarbij je van één daarvan de onderste actie doet en van de andere de bovenste. Gloomhaven is wederom een legacy-spel die zich voortdurend ontwikkelt: elke beslissing die je maakt, beïnvloedt de wereld, de personages en de verhaallijn. Het is een enorme, meeslepende ervaring die diep gaat in zowel de gameplay als het verhaal.

De speelstijl van Gloomhaven is erg tof, het kaartsysteem werkt heel erg goed. En daar bovenop: Ieder karakter heeft zijn/haar eigen unieke set kaarten én je speelt je kaarten gesloten, dus niet zichtbaar voor je medespelers. Hierdoor kan echt iedere speler zelf spelen en eigen keuzes maken, Pandemic (Legacy) is bijvoorbeeld gevoelig voor alpha players die voor anderen bepalen wat ze moeten doen en zo dus eigenlijk het hele spel in hun ééntje spelen. Het verhaal en de keuzes in Gloomhaven vind ik ook super, je bent benieuwd hoe het verhaal verder gaat als je linksaf of juist rechtsaf gaat, maar ook welke karakters je nog meer gaat unlocken en wat hun speelstijl is.
Maar Martijn, Frosthaven (zijn opvolger) krijgt een hoger cijfer, waarom noem je die dan niet? Ten eerste: ik vind het gedoe tussen twee scenario’s in teveel, Gloomhaven doet dat beter in mijn ogen. En ten tweede: Ik speelde Gloomhaven rondom de geboorte van mijn eerste dochter bijna 10 keer per week (in totaal 150 keer), dan blijft het verhaal wel hangen. Frosthaven deed ik eens in de twee weken en dan zakt het toch teveel weg. Mijn fout dus…

Nummer 1: Aeon’s End van Indie Boards & Cards

Aeon’s End, mijn laatste coöperatieve spel van vandaag, ben je een mage en verdedig je de stad Gravehold tegen de Nemeses die ze komt aanvallen. Het is een deck-building game zoals Dominion. Je hebt hier ook een markt van negen kaarten waarmee je jouw persoonlijke deck kan verbeteren. Wat je hier alleen níet doet is schudden. De volgorde van je kaarten blijft gelijk en dat maakt het mogelijk om goed te plannen. En dat is nodig, want de Nemesis is er niet zomaar eentje, de kans van slagen in Aeon’s End is een stuk kleiner dan de kans dat je allemaal rücksichstlos afgeslacht wordt. Ik heb hier trouwens het hele spelsysteem aangegeven, want er zijn inmiddels al heel veel (standalone) uitbreidingen.

Aeon’s End is altijd spannend. Elke mage en elke Nemesis heeft weer unieke mogelijkheden en de variabele markt zorgt ervoor dat je de juiste combinaties moet vinden om die Nemesis te kunnen verslaan. Ook dit spel heeft relatief eenvoudige regels, maar het totaal overzien om je deck goed op te bouwen vergt toch wel enige ervaring. Daarnaast is het ook belangrijk hoe de verschillende spelers hun deck opbouwen, met meer spelers zal je specialistischer moeten zijn terwijl je met twee juist een wat generalistischer deck moet hebben, Ik denk dat ik inmiddels wel genoeg Aeon’s End heb (heb de eerste vijf waves, dat zijn standalone games met hun uitbreidingen), maar er komt nog steeds nieuwe content. Er zijn nu al 90 verschillende mages, 46 Nemeses en 382 verschillende soorten kaarten. Ik vind het supertof hoe ze zoveel verschillende ervaringen weten neer te zetten.

Wat kan je hiervan meenemen?

Weet je nog dat bovenin stond dat ik tevreden was over mijn lijst? Nu mis ik alweer spellen, had ik niet toch meer euro-games moeten toevoegen? En heb ik wel de juiste klassiekers? Elke keer vind ik het weer moeilijk om een lijstje met de top van de top te maken, er zijn nou eenmaal heel erg veel goede spellen en ik heb nou eenmaal ook veel verschillende mensen waar ik mee speel. Daarnaast ben ik zelf ook wispelturig in waar ik zin in heb.

Dus, wat ik je mee wil geven is dat je vooral moet kijken naar waar je zin in hebt én waar anderen ook zin in hebben. Ik heb al vaker een topspel op tafel gelegd dat helemaal niet goed uitpakte omdat het niet pastte bij de spelers die aan tafel zaten. Daarom ben ik ook altijd heel erg voorzichtig in de uitspraak of iets een ‘slecht’ spel is, want ze worden gemaakt, verkocht én gespeeld. Alleen misschien niet door jou of mij.
Een top-10 spel is dus zo goed als dat hij aan tafel ontvangen wordt. #eindemoreelbericht

Wat vind jij?

Heb jij ook weleens een supergoed spel op tafel gelegd waarbij dat totaal niet zo ontvangen werd? En hoe kwam dat?
Of heb je ooit een spel heel erg onderschat en ben je die later pas gaan waarderen? Laat het me weten, ik ben benieuwd!