Ik heb jaren geleden een keer over ito gehoord. Het was naar verluid de perfecte party game: simpel, vol grote momenten en perfect voer voor anecdotes en grappige gesprekken. Ik heb jaren gezocht (en per ongeluk een Japanse versie gekocht die zó klein was dat ik de kaarten niet eens kon lezen), en heb op de laatste Spiel eindelijk een Engelse versie van ito kunnen scoren. Maar, was het al dat zoeken daadwerkelijk waard, of ben ik toch weer in de hype getrapt? Laten we samen kijken!

Artikel gaat verder na de afbeelding >

Hoe speel je ito?

ito is, voor de mensen die deze spellen kennen, eigenlijk een combinatie van The Mind en Wavelength. Spelers krijgen een getal van 1 tot 100 uitgedeeld, en moeten door samen te werken voor zorgen dat alle getallen in oplopende volgorde liggen aan het einde van de ronde. Maar goed, je mag natuurlijk niet tegen andere mensen zeggen wat je in je hand hebt – hoe ga je er dan voor zorgen dat al die kaarten toch op de goede volgorde komen te liggen? Nou, dat werkt als volgt. Je mag dan niet zeggen welk getal je hebt, maar je mag wel een hint geven. Een hint die bij de categorie van de ronde past, om precies te zijn.

Elke ronde heb je een categorie waarbij je dingen op een schaal van 1 tot 100 kan plaatsen, bijvoorbeeld “het lekkerste eten”. De 1 is hierbij eten wat absoluut níét te eten is, en de 100 is het allerbeste eten wat je ooit gehad hebt. Spelers mogen (zonder vaste beurtvolgorde) hun kaart dicht op tafel leggen en een hint meegeven die bij de categorie past. Bij een 1 kan je dan bijvoorbeeld “koude diarree” zeggen (want dat is echt ranzig), maar de lol zit hem erin dat je ook een hint moet bedenken voor getallen die níét op het uiterste zitten. Wat voor hint bedenk je voor een 36? of een 52? Of een 82 terwijl de persoon voor je iets heeft gezegd dat ook wel eens rond de 80 kan zitten? En dat, lieve lezer, is waar de magie van ito zit.

Artikel gaat verder na de afbeelding >

Wat is daar bijzonder aan?

De echte magie van ito zit hem, naast het feit dat je niet mag praten over wat je in je hand hebt, in de categorieën. ito had heel makkelijk in dezelfde val kunnen lopen als veel andere party spellen door controversiële kaartjes te gebruiken, maar dat gebeurt gelukkig niet. De kaartjes zijn allemaal geschreven zodat je a) écht iets hebt om het over te hebben, en b) het spel aan iedereen voor kan leggen. Er zitten zelfs speciale kaartjes bij voor met families, en kaartjes waarbij je acties moet doen of geluid moet maken (voor met bezige bijen die slecht stil kunnen zitten). Een top keuze, wat mij betreft.

Daar komt ook bij dat ito een zeldzaam soort alchemie doet: het is een partyspel waarbij je moet praten, maar niet overschaduwd wordt door de luidere mensen aan tafel (zoals ikzelf). Iedereen krijgt een beurt, en iedereen moet meedenken over de volgorde waarin de kaartjes moeten liggen. Ben je niet extrovert, dan kan je bij ito toch goed meedoen! De categorieën zijn niet gênant, het spel is zachtaardig en coöperatief, en je mag hulp vragen van je medespelers bij het verzinnen (of goed formuleren) van een hint voor je kaartje. Het spel voelt inclusief, zonder dat alle randjes eraf worden gepoetst. Een sterk staaltje game design als je het mij vraagt.

Artikel gaat verder na de afbeelding >

Een warme omhelzing

ito is zachtaardig, inclusief, en toch hilarisch. Veel spellen zoals ito halen hun lol uit controversiële categorieën, maar bij ito komen de grappen volledig bij de spelers vandaan. Daar komt bij dat je als groep ook veel controle hebt over de categorieën die op tafel komen, waardoor de kans zo groot mogelijk wordt gemaakt dat iedereen zich op hun gemak voelt. Gemak is uiteindelijk de belangrijkste randvoorwaarde voor plezier, en ito doet op dit gebied alles wat je kan verwachten. Het enige spel wat ik dit beter heb zien doen, is John Company. Maar goed, dat spel had ook twee pagina’s nodig om uit te leggen waarom het niet voor iedereen leuk is om colonialistje te spelen. ito voelt welkom, en daardoor kan je al snel écht grappig zijn.

Dat comfort zorgt er ook voor dat het samenwerken natuurlijk aanvoelt. Het is kneitermoeilijk om ito te winnen, zelfs al geven de regels geven je alle kans van slagen. Je mag elkaar helpen met hints bedenken, je mag je hint nog veranderen, en je hebt zo veel tijd als je wilt om de kaartjes in de goede volgorde te leggen. Dat zorgt ervoor dat je (als je wint) het gevoel hebt dat jullie écht samen hebben gewerkt, en als je verliest (wat regelmatig gaat gebeuren) je het gevoel hebt dat het in ieder geval niet door het spel komt. Het is alsof je weer op judoles zit, en je instructeur superbehulpzaam is; je eindigt om de haverklap op je neus, maar bent toch weer enthousiast om het opnieuw te proberen.

Artikel gaat verder na de afbeelding >

Een leeuw, versus een muis

Het lukt ito toch niet helemaal om aan de val te ontsnappen waar veel partyspellen zoals deze in lopen – het is toch nog wat ongemakkelijk om te spelen met mensen die je niet kent. ito geeft je alle tools, maar je kan toch tegen situaties aanlopen waar een speler dingen zegt die je niet had verwacht. Ik heb ook een keer ito gespeeld met een groep mensen die ik minder goed ken, en tijdens het spel was er onverwachts een speler die hints gaf waar de rest van de tafel ongemakkelijk van werd. Ik schroom me dan niet om daar wat van te zeggen, maar het is iets om je van bewust te zijn. Mensen mogen bij dit spel alles zeggen – zorg er dan ook voor dat je een speler aan tafel hebt die mensen terecht wijst als het een onprettige kant op gaat.

Daarnaast heb je bij ito ook nog steeds het risico dat mensen overschreeuwt worden. Ik ben (in ieder geval tijdens dit soort spellen) een luide aanwezigheid, en ik ben dan graag betrokken bij de discussie. Dat zit in mijn aard, en dat pakt over het algemeen ook goed voor me uit. Het nadeel is echter wel dat spelers die wat stiller zijn of die graag eerst willen luisteren makkelijk voorbij gespeeld kunnen worden. ito zorgt ervoor dat ze in ieder geval zelf de volle controle hebben over het belangrijkste deel van het spel, namelijk hun hint, maar de discussie daarna moet wel met aandacht gebeuren. Zorg er dus voor dat je een speler aan tafel hebt die álle spelers de kans geeft om te spreken. Ik probeer dat zelf te zijn, maar soms vergeet ik dat in mijn eigen enthousiasme. En dan, of dan juist, is het belangrijk dat je ook voor je medespelers zorgt.

Artikel gaat verder na de afbeelding >

Gameplay: het centrale mechanisme is het perfecte middel voor een hele avond lol, goede verhalen en grote momenten. Iedereen is constant betrokken en mag met de ander meedenken zonder dat je met veel eenvoud het spel kan kapen. Ik zou dit met iedereen spelen.

Speelbaarheid: er zijn niet echt beurten bij dit spel, waardoor het spelen lekker vlot verloopt. Je mag ook constant meedoen en elkaar helpen, wat heel prettig aanvoelt. Je loopt er soms tegenaan dat mensen een bijzonder moeilijk getal hebben om een hint bij te verzinnen, maar dat zijn de enige momenten waarop je hoeft te wachten.

Duurzaamheid: het spel heeft 100 verschillende categorieën die je kan gebruiken, en daarnaast zijn de antwoorden die je per categorie kan geven weer afhankelijk van de kaartjes die je uitgedeeld krijgt én de mensen met wie je toevallig aan het spelen bent. Ik wil niet zeggen dat je nooit gaat gebeuren dat je een hint twee keer gebruikt, maar ik heb het tot nog toe niet gezien.

Prijs/kwaliteit: ito doet veel met weinig. Arcane Wonders (de uitgever dan de versie die ik heb) lijkt zich te realiseren dat mensen dit spel thuis kunnen maken met een kopie van The Mind en genoeg fantasie voor categorieën, en heeft er dus voor gekozen om de prijs laag te houden. Ik denk dat je hier uitstekende waarde voor je geld krijgt.

Handleiding: ito’s handleiding gebruikt een stijl die je vaker terugziet bij spellen uit Azië (kijk maar naar de handleidingen in spellen van Oink Games). Dat werkt op zich prima, al zou ik het prettig vinden als ze iets meer ruimte nemen voor uitleg. Het voelt altijd wat… krap? Alsof ze te veel woorden op te weinig plek willen persen. Wel duidelijk, dat wel.

ito krijgt van mij twee bonuspunten vanwege de ogenschijnlijke zorg waarmee het is samengesteld. De makers zijn duidelijk bezig geweest met het maken van een welkome en vriendelijke ervaring, en dat mag wat mij betreft beloond worden.

ito is een nieuwe partygame klassieker. Het is een spel dat het verdient om naast Dixit, Wat Schets Je Me Nou, Just One en Codenames genoemd te worden. Net zoals die spellen heb je ito in twee minuten uitgelegd, en kan je het daarna keer op keer spelen. Het is een partyspel, dus spelers die veel geven om een duidelijke victory game state (dat wil zeggen, “we winnen als we een x aantal punten hebben) gaan het hier wat moeilijk mee hebben. Ik kan naast die groep mensen echter niemand bedenken die geen lol met ito gaat hebben, mits je ervoor zorgt dat wij luide mensen niet constant over iedereen heen praten.

Artikel gaat verder na de afbeelding >

Wat ik verder nog kwijt wil

Het is nog te vroeg om het definitief te beslissen, maar het lijkt er op dit moment op dat ito mijn spel van Spiel 2024 is. Nu heb ik er deze keer bewust voor gekozen om vooral kleine spellen te kopen (iets waar ik nu eigenlijk een beetje spijt van heb), dus ito hoeft niet te concurreren met, weet ik veel… SETI of Galileo Galilei. Dat wil echter niet zeggen dat ito niet iets bijzonders is. Het heeft tot nu toe de meeste grote momenten opgeleverd, en ik heb ito tot nu toe het vaakst op tafel weten te krijgen. Eigenlijk heb ik nu ook alweer zin om het te spelen!

Ik heb het volgens mij ook gezegd bij mijn review van Vegetable Stock, maar ik ben HEEL blij dat er steeds meer spellen vanuit Azië brede distributie krijgen binnen Europa. Ik ben nu al een paar keer bij Nederlandse uitgevers langsgeweest om tegen ze te zeggen dat ze Vegetable Stock in Nederland moesten uitbrengen, helaas zonder veel succes. Ik ben dan maar wat blij dat Tom Vasel van The Dice Tower ook zijn reputatie in de strijd gooit voor spellen zoals Vegetable Stock en ito, zodat de ontwerpers de lof krijgen die ze verdienen en mensen in Europa en Amerika de kans krijgen om deze uitstekende spellen te spelen. Volgens mij is dat echt win-win.

Wat vind jij?

Stel, de categorie is “bordspellen die je graag met een groep speelt” en je getal is een 98, wat zou dan jouw hint zijn? Heb jij interesse in partyspellen, of ben je inmiddels wel een beetje uitgefeest? Zijn er spellen vanuit Azië waar jij nog naarstig naar op zoek bent, of kom je genoeg aan je trekken met de dingen die je in Europa makkelijk kan krijgen? Laat het me weten in de comments!