Fun fact over mij, tijdens mijn studie Engels was literatuur mijn specialiteit. Ik nam mezelf ook ontzettend serieus, waardoor ik eigenlijk nooit fantasy en sci-fi las. Ontzettend jammer, aangezien ik daardoor pas twee jaar geleden voor het eerst Dune heb gelezen. Inmiddels is het een van mijn favoriete boeken, en dring ik het op elke les aan mijn leerlingen op. De setting van Dune is ontzettend rijk en de personages iconisch, waardoor het zich goed leent voor adaptaties in andere media – zoals bordspellen! Naast het ongeëvenaarde politieke circus in Dune (uit 1979!) en de monsterhit Dune Imperium (met binnenkort een review van Uprising op de website!) is er nu ook War For Arrakis, een heuse wargame overgoten met prachtige miniaturen van CMON.

Ontworpen door hetzelfde design team achter War of the Ring, Dune: War for Arrakis lijkt in veel aspecten op diens voorganger. Ook gebaseerd op een iconische boekenserie, ook volgegoten met miniaturen en iconische personages. Ook hier zijn de facties asymmetrisch en de beurten vol emotie. Maar, lukt het Dune: War for Arrakis even goed om het publiek te bekoren, of gaan we verder moeten zoeken naar de echte Kwisatz Haderach? Laten we een kijkje nemen!

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Hoe speel je Dune: War for Arrakis?

Als je heel ver uitzoomt, dan is Dune: War for Arrakis een asymmetrische wargame. Tijdens het spelen neem je de rol aan van de Harkonnen (het rode leger) of de Atreides (het groene leger), met beide een eigen doel. De Harkonnen willen controle houden over de planeet en de Atreides volledig uitroeien, terwijl de Atreides de Harkonnen willen ondermijnen terwijl ze specifieke missies behalen. In-game betekent het dat de Harkonnen speler tien punten moet halen door Sietches (basissen) van de Atreides speler stuk te maken. De Atreides speler probeert doelen te halen zodat ze de juiste soort punten scoren voor hun prophecy kaart. Leuk en aardig, maar hoe doe je dat dan?

Aan het begin van een ronde in War for Arrakis rollen beide spelers een flinke hand dobbelstenen waar de acties op staan die je kan doen. Dat betekent dat de acties die je mag doen tijdens een ronde daardoor bepaald worden. Die acties variëren van soldaten op het bord zetten en ze verplaatsen, tot met elkaar vechten en actiekaarten spelen. De kunst zit hem dus in het zo efficiënt mogelijk gebruik maken van die acties, zodat je die felbegeerde punten kan scoren voordat je tegenstander dat doet. Terwijl de Harkonnen dus op jacht gaan naar Sietches en spice proberen te oogsten, roept de Atreides speler zandwormen op om in de tegenaanval te gaan. En dat allemaal voor die felbegeerde punten.

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Wat is daar bijzonder aan?

Dit spel weet heel goed de asymmetrie van het conflict in het eerste boek te simuleren; voor mij als Dune fan is er eigenlijk niks beters. De Harkonnen (het rode leger) moeten het hele spel twee verschillende dingen balanceren terwijl ze er ook voor moeten zorgen dat ze niet uitgeroeid worden. In het boek zijn zij verantwoordelijk voor de winning van spice, een hallucinogeen middel waarmee mentats (een soort menselijke computers) in de toekomst kunnen kijken en de meest waanzinnige berekeningen kunnen maken. Ze beginnen het spel met twee keer zo veel acties als hun tegenstander, maar moeten die verdelen tussen op jacht gaan en hun machines verdedigen. Je begint het spel in een overweldigende machtspositie, maar bent het hele spel bezig om die te behouden. Het voelt als jouw spel om te verliezen; een heerlijk gevoel. Het voelt echt als overwinnen aan als je het dan voor elkaar krijgt om als winnaar uit de bus te komen.

De Atreides (het groene leger) voeren daarintegen een soort guerillia oorlog vanuit een minderheidspositie. Ze kunnen maar acht keer per spel nieuwe legers aanvoeren en hebben maar vier actiedobbelstenen. Gelukkig hebben ze een troef achter de hand. De Atreides kunnen als enige echt sterke dingen doen in de woestijn, en kunnen de kolossale zandwormen oproepen. Het gaat bij de Atreides er dus om dat je net genoeg problemen veroorzaakt om je tegenstander in de val te lokken en onverwacht te overrompelen. Je bent bij deze factie dus bezig om op verschillende plekken onrust te creëren, zodat je daarna de val kan sluiten en de basis van je tegenstanders over kan nemen.

Die twee tegenstellingen zorgen voor een fascinerende dynamiek. De ene speler begint in een machtspositie, maar is het hele spel bezig om die positie te behouden terwijl ze óók nog proberen te winnen. De andere speler begint beduidend in het nadeel, maar bouwt steeds verder aan hun positie terwijl ze stukje bij beetje de poten onder hun tegenstander vandaan zagen. Het is brandjes stichten in de dorpjes zodat je een massale aanval op de stad kan doen. En die dynamiek in War for Arrakis is niet alleen diep en fascinerend – het is ook nog trouw aan de boeken. Ik kan er geen genoeg van krijgen.

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Slow cinema

Ik ben heel erg onder de indruk van hoe dit spel voelt om te spelen. De eerste keer dat ik dit speelde, ben ik m’n hele middag kwijtgeraakt aan dit spel. Maar het vóélde niet zo. Ik was constant betrokken, constant aan het nadenken, en echt compleet opgeslokt in het verhaal dat zich op tafel aan het ontvouwen was. Ik speelde de Harkonnen en werd diep verscheurd door de verschillende richtingen die ik opgetrokken werd. Ik had vier uur gespeeld, alles uit mijn tenen gehaald en op het allerlaatste nippertje verloren. En het eerste wat ik zei was dat ik nog een keer wilde spelen. Mijn tegenstander en ik hebben een week later weer afgesproken. Dat is hoe goed deze epos in elkaar zit.

Het begint bij het actiesysteem. Die dobbelstenen zorgen ervoor dat je snel kan blijven spelen, zonder dat je verzandt in complete keuzeverlamming. Je kan bij spellen zoals deze vaak uit veel verschillende acties kiezen, waardoor je veel tijd kwijt bent aan het optimaliseren van je beurten. De dobbelstenen zorgen er bij War for Arrakis voor dat dit proces een heel stuk sneller gaat – je hebt immers veel minder om uit te kiezen. Dat betekent echter niet dat de beurten beperkt voelen, of dat er geen strategische diepgang is in dit spel. De kunst zit hem in het tempospel dat er tussen jullie ontstaat wanneer je die acties daadwerkelijk gebruikt. Het spel zit hem niet in oneindig crunchen tot je een zo hoog mogelijk getal uitspuugt, maar in het aanvoelen van je tegenstander en anticiperen wat ze daadwerkelijk gaan doen. Het is dansen, in plaats van rekenen.

De beurten voelen ook vreemd filmisch aan. Je verschuift grote hoeveelheden plastic over het bord, zeker, maar die hordes plastic worden aangevoerd door personages met gezichten en een persoonlijkheid. Je bent bezig om een veldslag te winnen tussen Paul Muad’Dib en Feyd-Rautha, in plaats van Anonieme Generaal #2 en Barry Van Het Munitiedepot. Dat extra beetje persoonlijkheid zorgt ervoor dat de gevechten in War for Arrakis aanvoelen als monumentale momenten uit het boek of de film. Een gevecht uitlokken is al kostbaar doordat het je zeldzame acties kost, en krijgt gelijk meer gewicht doordat je de aanvoerders kent. Dat is goed design, en laat zien dat de designers verstand van zaken hebben.

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Toegankelijkheidsproblemen

En ondanks dat zijn er toch ook hier dingen die me tegen de borst stuiten. Allereerst de prijs. Dune: War for Arrakis kost ongeveer evenveel als twee of drie andere bordspellen bij elkaar. Voor de prijs van Dune: War for Arrakis kan je ook het originele Dune spel, Dune: Imperium en een of twee uitbreidingen voor die spellen kopen; krijg je dan ook waar voor je geld? Uitgever CMON heeft dit spel voorzien van een gigantische hoeveelheid prachtige plastic miniaturen met verschillende sculpts, maar dat zie je ook in de prijs. Waarom zou je al dat geld aan dit spel uitgeven, terwijl er ook andere opties zijn? De kans is aanwezig dat je dit spel maar één of twee keer per jaar kan spelen – is het dan de €130,- waard?

Ik vraag me ook af hoe leuk dit spel is voor iemand die geen fan is van de Dune boeken of de films. Ik heb de mazzel dat ik vrienden heb die alle spellen wel leuk vinden, maar ik heb mijn twijfels over hoe leuk dit spel is als je núl feeling hebt met het originele verhaal. Dat is ook de hele reden dat ik War of the Ring nooit gespeeld heb – ik geef eigenlijk heel weinig om Lord of the Rings. Vloeken, ik weet het, hopelijk vergeef je me. Ik ga helemaal los op dit spel omdat ik deze mensen allemaal ken. Sterker nog, ik gééf om deze mensen. Maar hoe leuk is War for Arrakis voor je als Lady Jessica net zo goed Philomeine Grunkeldorf had kunnen zijn? Ik denk dat de mechanische kern sterk genoeg is om mensen die van wargames houden goed te vermaken. Tegelijkertijd maakt dat het spel echter wel een stuk minder toegankelijk.

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Details are the joy killer

En dan moeten we het ook over de omvang hebben. War for Arrakis is zo groot dat het niet goed op mijn keukentafel past. Ik heb ook nog eens een flinke keukentafel, maar toch past het er niet goed op. Bordspellen worden tegenwoordig steeds groter en groter, maar dit is de eerste keer dat het écht niet past. Enerzijds is het natuurlijk cool om zo’n groot, episch spel te hebben, maar spellen zijn naar mijn mening alleen écht cool als je ze ook daadwerkelijk kan spelen. Waar verwachten ze dat mensen dit spelen, op de grond? Verwacht CMON dat iedereen zo’n enorme knoestige bordspellentafel heeft van duizenden euro’s? Normaal gesproken voelen dit soort grote spellen luxe, of episch. Bij dit spel wekt de omvang echter een ander gevoel bij me op – onnodig. War for Arrakis is onnodig groot.

Daarnaast besluipt me ook het gevoel dat de twee legers niet even sterk zijn. Het kan heel goed dat de scores gelijker op gaan lopen als ik dit spel nog tien of twintig keer gespeeld heb, maar op dit moment lijkt het er toch wel sterk op dat het voor de Atreides speler makkelijker is om te winnen. Die kan lekker met een laserfocus op de doelen afgaan die op tafel liggen, terwijl de Harkonnen speler een beperkte hoeveelheid aandacht en acties moet verdelen over twee of drie verschillende dingen. Vind ik niet erg, aangezien ik verwacht dat het een issue is die zichzelf oplost met meer plays, maar ik kan me voorstellen dat nieuwe spelers hier tegenaan gaan lopen.

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Een roze bril?

En toch ga ik War for Arrakis aanraden. Ondanks de omvang, het prijskaartje, de complexiteit en de speelduur sta ik dagelijks te springen om dit spel weer te gaan spelen. Je kan me hier letterlijk wakker voor maken, zo graag wil ik War for Arrakis spelen. Nog los van het feit dat ik een Dune fanboy ben, is de gameplay van War for Arrakis heel bevredigend. Ik ben van nature meer tactisch ingesteld, en het dobbelstenen systeem werkt perfect voor mij. Daar komt bij dat ik geen ander spel in de kast heb staan met evenveel ambitie, visie en oog voor detail als War for Arrakis. Het voelt uniek in mijn verzameling, nog naast het feit dat het heerlijk voelt om te spelen.

Daar komt ook bij dat de retail versie van War for Arrakis niks anders nodig heeft. Er zijn groepen mensen online die zeggen dat de enige speelbare versie van War for Arrakis de Kickstarter versie is met alle toeters en bellen, maar dat is écht onzin. Het is enkel meer plastic en meer modules die je waarschijnlijk niet gaat gebruiken. Het komt op mij over als speculanten die hun aankoop in waarde willen laten stijgen voor ze hem doorverkopen, of mensen die achteraf hun FOMO goed willen praten. Alles wat waardevol, interessant en uniek is aan dit spel, zit in de retail doos. En daar hou ik van. CMON is niet altijd even integer met zijn Kickstarter exclusives, maar bij dit spel valt het me allemaal mee. Het is een doos geworden waarvan ik zonder reservering kan zeggen dat het een complete ervaring is.

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Gameplay: hier is voor mij niks op af te dingen. War for Arrakis is dramatisch, tactisch en overal interessant. De gevechten zijn snel, maar nooit hersendood of van tevoren al bepaald. Er zijn niet zo veel dobbelspellen waarbij je écht je strategie-pet op moet zetten, maar het is hier gelukt. Ik kijk reikhalzend uit naar mijn volgende potje.

Vormgeving: de illustraties zijn prachtig gedaan, en verwijzen naar de films zonder kopieën te zijn. Ik kende Paolo Parente en Steve Prescott al van hun werk voor Magic: the Gathering, en ben heel blij om te zien dat ze nog steeds prachtige dingen maken. De iconografie is verder duidelijk, de borden zijn helder en het verdere graphic design is smaakvol en functioneel. Ik ben groot fan, ook hier is niks op af te dingen.

Duurzaamheid: ik denk dat dit een spel is wat je oneindig kan blijven spelen tegen dezelfde persoon. Het voelt alsof War for Arrakis alleen maar beter gaat worden, vooral als je vaker tegen dezelfde persoon kan blijven spelen. Ik ben voor m’n gevoel de ontdekkingsfase pas net uit, en kan niet wachten om hier echt de diepgang in te vinden die er voor mijn gevoel is.

Prijs/kwaliteit: dit is een lastige, maar ik heb het gevoel dat War for Arrakis zijn geld waard is. Spellen met heel veel plastic zijn nou eenmaal duur, maar het plastic in War for Arrakis voelt niet overbodig of overdadig. Daarbij is de spelervaring die je vervolgens uit die aankoop krijgt zijn geld dubbel en dwars waard. Ik zou dit spel geen impulsaankoop noemen, maar iets om voor te sparen, of naar uit te kijken. Als je de keuze voor je aankoop weloverwogen maakt, dan denk ik dat War for Arrakis niet teleur gaat stellen.

Interactie: War for Arrakis vraagt je constant om de confrontatie op te zoeken met elkaar. Je kan niet blindelings je manschappen de gehaktmolen in sturen, maar bent wel constant bezig om elkaar onder druk te zetten en om naar de winnende mokerslag toe te werken. Ik zou dit spel de volle punten geven als de Harkonnen makkelijker konden interacteren met de Atreides, maar dat is muggenziften.

Handleiding: een verbazingwekkend goed geschreven handleiding. Ik was in eerste instantie geïntimideerd door de omvang van de handleiding, maar dat gevoel verdween al snel. De uitleg is duidelijk, er zijn overal goede plaatjes, de opbouw is logisch en alles is (door de uitgebreide index achterin) heel makkelijk terug te vinden. Alleen de gevechten zijn in het begin lastig, maar het handige stappenplan loodst je daar doorheen. De regels waren zo duidelijk dat we het tweede spel al nagenoeg zonder boekje konden spelen.

Na mijn eerste spel was ik geschokt door hoe leuk ik Dune: War for Arrakis vond. Het is een spel waar ik naderhand maar aan bleef denken, en wat ik eigenlijk keer op keer op keer wil spelen. Het is een grote aanschaf, maar het was voor mij het geld meer dan waard. Ondanks hoe moeilijk het is om dit spel op tafel te krijgen, heb ik me voorgenomen het dit kalenderjaar vijf keer te spelen. Dat gaat mij vast lukken, gezien hoe enthousiast mijn vaste tegenstander ook is over dit spel. Het spel is simpelweg zijn moeite waard.

Artikel gaat verder onder afbeelding >

Wat ik verder nog kwijt wil

Ik heb een van de uitbreidingen hier liggen, die voor de Spacing Guild, en ik ben geen fan. Dat wil zeggen, ik denk niet dat die uitbreiding fundamenteel iets doet wat je niet terugziet in het basisspel. Er zit een module in waardoor je tijdens het spel manschappen kan verzamelen. Daar kan je op een gegeven moment sterke extra aanvallen mee uitvoeren, maar het voegt voor mij weinig toe. Dat komt vooral ook doordat je ze maar één keer echt kan gebruiken; wat is het punt dan? Geen aanrader, sla deze maar over.

Ik heb voor deze review de retail versie van dit spel gespeeld, maar er is dus ook een Kickstarter versie met allemaal exclusieve poppetjes en andere modules. Er loopt op dit moment een Gamefound project voor een nieuwe uitbreiding, en je kan daar ook alle extra’s uit de originele Kickstarter krijgen. Ik zou dat lekker overslaan, tenzij je écht zeker weet dat je dit spel honderd keer gaat spelen. Als je dit spel slechts een keer per jaar op tafel gaat krijgen, dan zou ik daar niet aan beginnen.

War for Arrakis heeft ook een solo mode, maar die heb ik niet gespeeld. Ik kan me voorstellen dat andere mensen hier wel veel plezier uit gaan halen, maar ik vond het te veel gedoe. Het is niet zozeer dat de regels voor de solo mode onduidelijk waren, maar meer dat ik meerdere pagina’s aan “als -> dan”-statements door zou moeten werken om het te kunnen spelen. Er is iemand op Boardgamegeek geweest die er flowcharts van heeft gemaakt, en dat was een document van negen pagina’s geworden. Nein danke, ik ritsel wel ergens een mens vandaan.

Wat vind jij?

Wat is jouw favoriete boek, en hoe zou een bordspel over dat boek eruit zien? Klinkt War for Arrakis als iets wat jij interessant vindt, of hou je het toch liever bij andere wargames? Welke van de vijftien spellen over Dune is jouw favoriete? Laat het me vooral weten in de comments hieronder!