Gloomhaven is, met recht, een naam met een hoop gewicht in bordspellenland. Jarenlang stond het op de eerste plek op de spellenranglijst van Boardgamegeek, en de doos is zo groot dat je het in geval van nood als een bijzettafel kan gebruiken. Je snapt mijn verbazing dan wel toen er een jaar geleden een mini versie aangekondigd werd, Gloomhaven Buttons and Bugs; een solo-only versie van Gloomhaven die in je handpalm past. Dan rest ons de vraag: is less nou echt more, of hebben de designers van Buttons and Bugs te veel moeten snijden om dit spel nog echt aan te laten voelen als Gloomhaven?

Leuk feitje, Gloomhaven Buttons and Bugs begon het leven oorspronkelijk als Gloomholdin’, een print and play versie van Gloomhaven die je met achtien kaarten kan spelen – en dat zonder tafel! Isaac Childres (de bedenken van Gloomhaven en de baas van uitgever Cephalofair) benaderde Joe Klipfel met het voorstel om een nét iets grotere versie van zijn spel te maken zodat hij die via zijn uitgeverij aan de mensen kon brengen. Zo zie je maar weer, creatieve mensen weten elkaar altijd wel te vinden.

Deze review bevat geen spoilers. Alle speelstukken en spelvoorbeelden die gebruikt zijn, zijn ook terug te vinden in de handleiding van het spel of in het eerste avontuur van de campaign. Dan weet je dat vast.

Het artikel gaat verder na de afbeelding >

Hoe speel je Buttons and Bugs?

Als je de doos van Buttons and Bugs open doet, word je al snel begroet door één van de zes personages die je tijdens de campaign kan spelen. Als je een personage hebt gekozen, pak je hun kaarten en draai je de eerste kaart van het campaign deck open. Lees de korte intro op de voorkant van de kaart, zet op de achterkant wat blokjes en pak wat kaarten, en je bent klaar om te gaan! Maar hoe ga je dit avontuur dan precies proberen te winnen?

Tijdens jouw beurt kies je twee van de kaarten in je hand om te spelen. Bij de ene kaart voer je de bovenkant uit, en bij de andere de onderkant. Daarnaast kies je ook één van de twee kaarten om te gebruiken voor diens initiative, het getal wat in het midden van je kaart staat. Nadat je die keuzes gemaakt hebt, rol je de dobbelsteen om te kijken wat de vijanden gaan doen. Vervolgens loop je de acties af die óf jij, óf de vijanden uitvoeren. Je wint het scenario als je het doel wat op de voorkant staat succesvol hebt behaald. Je verliest als je óf geen leven meer hebt, óf niet meer in staat bent om twee kaarten te kiezen tijdens je beurt.

Het artikel gaat verder na de afbeelding >

Wat is daar dan bijzonder aan?

Het actiesysteem in Gloomhaven is ijzersterk, en dat zie je ook terug in Buttons and Bugs. Elk personage heeft een klein deckje met kaarten. De acties op deze kaarten barsten van de persoonlijkheid, en je krijgt al snel een duidelijk beeld van het soort personage dat je speelt. Die acties uitvoeren is daarbij ook nog eens heel bevredigend, aangezien je maar een beperkt aantal beurten hebt tijdens een avontuur. Je moet dus echt alles op alles zetten om die acties zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Dat is ook gelijk het interessante van Buttons and Bugs, aangezien elk avontuur weer nieuwe en interessante vragen aan je stelt.

Daarnaast hebben Joe Klipfel en Nikki Valens sterk werk geleverd om Gloomhaven zo te stroomlijnen dat het werkt op deze grootte. Elk gevecht voelt beklemmend aan, alsof je meedoet aan een bokswedstrijd in een telefooncel, waardoor elk avontuur gelijk urgent aanvoelt. Ook hebben al je kaarten twee kanten waarop acties staan, een A-kant en een B-kant. Heb je een kaart op zijn A-kant gespeeld, dan draait die kaart na je beurt naar de B-kant. Heb je de B-kant gespeeld, dan gaat je kaart naar de aflegstapel. Dit systeem zorgt voor allemaal kleine, interessante keuzes die zelfs de grote broers van Buttons and Bugs niet hebben.

Het artikel gaat verder na de afbeelding >

Less is more?

Ik was er tijdens mijn eerste paar plays van Buttons and Bugs heilig van overtuigd dat dit mijn favoriete Gloomhaven titel ging zijn. Een hoop van de dingen die ik bij Gloomhaven en bij Jaws of the Lion gedoe vond, zijn hier weg. Ik heb niet meer overal stapeltjes kaarten, maar heb een paar tabellen en een dobbelsteen. Ik hoef niet te zoeken naar tegels om een kaart te maken, aangezien alles op één kaart past. Die twee dingen, samen met allemaal andere systemen die het spel stroomlijnen, veranderen een spel dat makkelijk anderhalf uur duurt in iets dat je in een kwartier kan spelen. Dat, zonder de kern te verliezen van wat Gloomhaven nou zo leuk maakt.

Daarnaast is dit ook de titel die het beste werkt als je écht solo wil spelen. Tuurlijk kan je de andere Gloomhaven titels wel in je eentje spelen, maar ze zijn niet ingericht op ’true solo’ – het spelen van één karakter. Zelfs Jaws of the Lion gaat er vanuit dat je met twee personages speelt, wat voor mij alle lol uit Gloomhaven haalt. De échte lol in Gloomhaven zit voor mij in het spelen met onzekerheid, maar dat is er vrijwel helemaal uit wanneer je met twee personages speelt. Hoe erg ik het ook probeerde, het lukte me gewoon niet om te vergeten wat ik zes-punt-acht seconde daarvoor had gedaan. Ik had nou eenmaal niet het geheugen van een goudvis. Dat is allemaal geen issue bij Buttons and Bugs, daar kan je écht in je eentje spelen. Voor solo spelers is dit dus, in mijn optiek, de beste optie die de Gloomhaven franchise je kan bieden.

Plus, ik ben erg gecharmeerd van de ienie-mini miniatuurtjes. Je kan bij alle zes de miniatuurtjes goed zien welk personage het is, en ze hebben precies genoeg leuke details (zoals de knopen die als voetstuk gebruikt worden) om ernaar te blijven kijken. Ik zou ze zelf nooit schilderen, maar ik kan me voorstellen dat er schilders zijn die dit als een leuke uitdaging gaan oppakken. Deze miniatuurtjes zijn nou echt zo’n detail wat niet noodzakelijk was voor het spel, maar ik ben blij dat ze het er wel in hebben gedaan. Helaas zijn er echter wel andere zaken waarvan ik had gewild dat er meer aandacht aan besteed was.

Het artikel gaat verder na de afbeelding >

The gloom behind the sunshine

Naarmate ik verder ging spelen, nam mijn enthousiasme wel wat af. Er zitten al niet zo veel avonturen in Buttons and Bugs, en die avonturen begonnen ook al snel eentonig aan te voelen. Dat is een stuk kritiek dat je überhaupt aan Gloomhaven kan geven, aangezien alle avonturen daarin ook neerkomen op “sla iedereen die je tegenkomt in elkaar”. Dat probleem is groter in Buttons and Bugs doordat ze minder hebben kunnen doen met de vijanden en arena’s. Alles moet op één kaart passen, dus de arena’s zijn klein. Alle aanvallen moeten in een rijtje van drie op een nóg kleiner kaartje passen, dus de meeste aanvallen zijn een variatie op “ik loop naar je toe en ik sla je”. Dat ging al snel vervelen, zelfs al was mijn personage wél nog steeds leuk om te spelen.

Daarnaast was het verhaal botgezegd een aanfluiting. Milde spoiler warning. Als je echt niks wil weten over het verhaal, dan zou ik deze paragraaf overslaan. Ik had al niet zulke hoge verwachtingen van het verhaal in een Gloomhaven spel, maar dit verhaal lijkt haast wel een parodie. Vooral het einde was zéér zwak; heb ik dáár nou al die moeite voor gedaan? Ik begrijp niet waarom ze het niet belangrijk genoeg vonden om het verhaal echt bevredigend te maken. Ze hebben zélf de moeite genomen om een thematische verklaring te verzinnen voor waarom alles zo klein is, maar waarom doet het einde er dan ineens niet toe? Een cynischer mens als ik zou zeggen dat ze er vanuit gingen dat niemand het spel ooit zou uitspelen, maar daar geloof ik niet in. Het lijkt me waarschijnlijker dat ze liever goede gameplay dan een goed verhaal wilde hebben.

Als laatste moeten we het hebben over de handleiding. Daar ben ik grotendeels zeer tevreden over! De uitleg is duidelijk voor nieuwe spelers en de nieuwe systemen worden goed uitgelegd voor kenners. En toen kwam ik op de laatste pagina en zeiden ze dat ik een QR-code moest scannen voor de rest van de uitleg. Pardon?! Ik heb een regelboekje beet, hoezo moet ik online de rest van de regels gaan lezen? Naast dat een online regelboek slecht is voor de langdurige leefbaarheid van je spel (wat als Cephalofair volgende week failliet gaat, waar staan deze regels dan?) is het voor mij onbegrijpelijk dat ze de helft van de regels in de doos doen, en de helft niet. Kom op nou, geef ons gewoon alles op papier.

Het artikel gaat verder na de afbeelding >

Productie problemen

Het is indrukwekkend hoeveel Cephalofair in dit doosje heeft weten te proppen, maar het meeste voelt helaas goedkoop aan. Vooral de kaarten, daar is volgens mij sterk op bezuinigd. Ze beschadigen snel (ondanks dat je ze niet schudt), voelen onprettig aan en worden snel vies. Om nog maar te zwijgen over hoe snel ze buigen, het campaign deck zag eruit alsof ik een stapel Pringles beet had – terwijl het nog in het plastic zat! Buttons and Bugs was erg goedkoop (ongeveer 20 euro op Backerkit), maar ik had graag een paar euro meer betaald als ze daardoor betere kaarten en tokens hadden kunnen produceren. Plus dat er ook nog wat andere productieprobleemjes zijn.

Ik vond de kleuren van de health dials ook veel te veel op elkaar lijken. Ik ben niet kleurenblind, maar ik vond de groene, paarse en blauwe health dials tijdens het spelen vaak moeilijk uit elkaar te houden. Jammer voor mij dat ze die drie kleuren het meeste voor de vijanden gebruiken. Het gebeurde meer dan eens dat ik een verkeerd blokje verplaatst heb of een verkeerde health dial aan heb gepast omdat ik de kleuren niet uit elkaar kan houden. Ik begrijp dat de algemene esthetiek van Gloomhaven grimmig en viezig is, maar het zat nu mijn spelplezier toch in de weg. Kun je nagaan als je wél kleurenblind bent, hoe moet je dit dan uit elkaar houden? Cephalofair is goed bezig met hun spellen toegankelijk maken, maar hier laten ze toch punten liggen.

Het artikel gaat verder na de afbeelding >

Gameplay: de gameplay loop in Gloomhaven Buttons and Bugs is ijzersterk, en de ‘puzzels’ die je bij elk nieuw avontuur moet oplossen, zijn interessant. Helaas is het de makers niet gelukt om alle twintig avonturen interessant te houden, waardoor het spel tijdens het derde kwart aanvoelt als een herhaling van zetten.

Speelbaarheid: Buttons and Bugs is absoluut de beste manier om Gloomhaven solo te spelen. Als je op zoek bent naar een snelle, makkelijk te managen solo dungeon crawler, dan ga je die ervaring hier vinden.

Kwaliteit: Buttons and Bugs scoort punten voor z’n héle kleine miniatuurtjes, maar verliest er helaas meer vanwege de slechte kwaliteit van de kaarten en de health dials die toch echt te vaak voor verwarring zorgen.

Vormgeving: op de health dials na heb ik weinig aan te merken op de vormgeving van Buttons and Bugs. Het feit dat de doos een mini versie is van de gewone Gloomhaven doos is natuurlijk leuk meegenomen. Ik werd vroeger al niet echt weggeblazen door de vormgeving van Gloomhaven, maar desalniettemin past Buttons and Bugs daar naadloos bij.

Handleiding: het deel van het regelboek dat in de doos zit is top, maar het feit dat je online moet gaan kijken voor de rest van de regels is onvergeeflijk. Heel erg jammer, aangezien het volgens mij prima in de doos erbij had gepast. Dit lijkt me nou niet de plek waar je wil besparen.

Je ziet de ijzersterke gameplay loop van Gloomhaven goed terug in Buttons and Bugs, maar mijn issues met het spel kosten toch een hoop punten. Ik heb de eerste 70% van het spel met veel plezier gespeeld, maar de laatste 30% begonnen me steeds meer en meer tegen te staan. De eentonigheid van de avonturen begon de boventoon te voeren, en ik was ook niet echt te spreken over de vijanden in de laatste paar avonturen (al was de laatste boss fight best tof). Als je minder problemen hebt met de karige verhaallijn en de lage kwaliteit kaartjes, dan is dit spel een dikke aanrader. Dit is mijn favoriete manier om Gloomhaven solo te spelen, maar misschien is Gloomhaven niet het solo spel voor mij.

Het artikel gaat verder na de afbeelding >

Wat ik verder nog kwijt wil

Ondanks dat Buttons and Bugs me uiteindelijk niet weg heeft geblazen, vond ik het wel zeer de moeite waard. Voor ~20 euro kon ik me er ook niet echt een buil aan vallen natuurlijk. Naast Buttons and Bugs heb ik ook de grote Gloomhaven en Jaws of the Lion gespeeld, en ik merk dat Isaac Childres en Cephalofair steeds beter door weten te krijgen hoe ze deze serie kunnen stroomlijnen. Van grote tegels naar een boek met kaarten, en nu alles op één klein kaartje. Ik heb Frosthaven nooit gespeeld, maar daar ben ik nu wel benieuwd naar. Wat voor foefjes zitten dáár nu weer in?

Wat vind jij?

Ben jij een fan van de Gloomhaven reeks, en welk personage is jouw favoriet? Hebben jij en je vrienden drie jaar lang alleen maar Gloomhaven gespeeld, en hoe was het einde? Ik ben heel benieuwd naar andere mensen hun ervarigen met deze reeks, dus laat het me vooral weten in de comments!